Толеранттылық (қазақшада «төзімділік» немесе «сабырлық») — бұл адамдардың, мәдениеттердің, ұлттардың және діндердің әртүрлілігіне құрметпен қарау, өзге көзқарастарға, сенімдер мен мінез-құлықтарға сабырлы және бейбіт тұрғыда жауап беру қабілеті. Бұл ұғым тек төзімділік қана емес, сонымен бірге басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және абыройын құрметтеу мен түсіну сияқты құндылықтарды қамтиды.
Толеранттылықтың қоғамдағы орны мен маңызы үлкен. Ол әлеуметтік тұрақтылықты сақтауға және тұрақты даму жолында маңызды рөл атқарады. Бұл мақалада толеранттылықтың қоғамдағы рөлі, оның тұрақтылық пен даму үшін маңызы және оның қоғамдағы жүзеге асуы туралы сөз қозғалады.
1. Толеранттылық және қоғамның тұрақтылығы
Әлеуметтік тұрақтылық — әрбір мемлекет пен қоғамның басты мақсаттарының бірі. Ол адамдардың өзара түсіністік пен бейбіт қатар өмір сүруін, түрлі мәдениеттер мен көзқарастардың өзара үйлесуін қамтамасыз етеді. Толеранттылықтың маңызы әсіресе көпэтникалық және көпмәдениетті қоғамдарда айқын көрінеді. Мұндай қоғамдарда адамдар әртүрлі тілдерде сөйлеп, әртүрлі діни сенімдер мен өмір сүру салттарын ұстанады.
Толеранттылық пен әлеуметтік тұрақтылық тығыз байланысты. Әр түрлі пікірлер мен сенімдерге құрмет көрсету, біреудің құқықтарын бұзбау, түрлі этностар мен діндердің өзара үйлесімді өмір сүруі қоғамдағы шиеленістерді азайтады. Егер қоғамдағы әрбір тұлға басқа адамның ерекшелігін қабылдай білсе, онда бұл қоғамда даулар мен қақтығыстардың алдын алуға болады. Толеранттылық арқылы мәдениаралық қарым-қатынас нығайып, қоғамдағы тыныштық сақталады.
2. Толеранттылық және даму
Қоғамның тұрақтылығы оның дамуының маңызды шарты болып табылады. Дамудың әрбір кезеңінде, әсіресе жаһандану жағдайында, қоғамның әртүрлі мүшелерінің бірлескен жұмысы мен өзара түсіністігі маңызды рөл атқарады. Экономикалық, әлеуметтік және мәдени дамудың табысты болуы көп жағдайда қоғамның ішкі үйлесімділігіне байланысты.
Толеранттылық дамудың кепілі бола алады, өйткені ол адамдардың арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастықты арттырады. Мысалы, әртүрлі мәдениеттердің, идеялардың және тәжірибелердің араласуы инновацияларды, жаңа технологияларды және идеяларды дамытуға ықпал етеді. Толерантты қоғамда адамдар әртүрлі көзқарастарға ашық болады, бұл өз кезегінде шығармашылық және жаңашылдыққа ықпал етеді.
Сондай-ақ, толеранттылық экономикалық даму үшін маңызды фактор болып табылады. Көптеген мемлекеттер мен ұйымдар қазіргі заманғы экономиканы дамыту үшін көпұлтты және көпмәдениетті қоғамдарды құруға тырысады. Бұл жағдай жұмыс орнындағы көптүрлілікке, жаңа идеялардың қолданысқа енуіне және инновациялық жобалардың дамуына жол ашады.
3. Толеранттылық және халықаралық қатынастар
Толеранттылық тек ішкі әлеуметтік құрылыммен ғана емес, сонымен бірге халықаралық қатынастарда да маңызды рөл атқарады. Әлемдік деңгейде түрлі елдер мен мәдениеттер арасында бейбітшілік пен ынтымақтастық ты орнату үшін толеранттылық қажет. Халықаралық қатынастарда мәдениеттердің, діни сенімдердің және саяси жүйелердің алуан түрлілігіне құрмет көрсету маңызды.
Жаһандану процесі кезінде мемлекеттер арасында байланыстар күшейіп, мәдениетаралық диалог пен өзара түсіністік маңызды рөл атқарады. Толеранттылық мәдени айырмашылықтарды қабылдап, елдер мен халықтар арасындағы қауіпсіздік пен бейбітшілікті қамтамасыз етуге ықпал етеді. Ұлттар арасындағы түсіністік пен сыйластық болмаған жағдайда халықаралық шиеленістер мен соғыстарға жол ашылуы мүмкін.
Ұйымдар мен мемлекеттер арасында толеранттылықтың негізгі элементі — бір-бірінің ішкі істеріне араласпай, өзара ынтымақтастықты дамыту. Мысалы, БҰҰ, Еуропалық Одақ сияқты халықаралық ұйымдар өз мүшелерінің арасындағы бейбітшілікті сақтап, әр түрлі мәдениеттер мен ұлттар арасында келіссөздер жүргізіп, толеранттылықты дамытуға қолдау көрсетеді.
4. Толеранттылықты қалыптастыру жолдары
Толеранттылықты қалыптастыру үшін әртүрлі тәсілдер мен әдістер бар. Біріншіден, білім беру жүйесі бұл процесте маңызды рөл атқарады. Мектептер мен университеттерде мәдениетаралық қатынастар, діндер мен этностар арасындағы түсіністік жайында оқыту қажет. Әлеуметтік шектеулер мен стереотиптерді жою үшін жастарды басқа мәдениеттер мен халықтар туралы ақпараттандыру, оларға әртүрлі көзқарастарды түсінуге мүмкіндік беру қажет.
Екіншіден, бұқаралық ақпарат құралдары мен медиа толеранттылықты насихаттауға үлкен үлес қосуы тиіс. Теледидар, радио, интернет және әлеуметтік желілер арқылы түрлі мәдениеттер мен идеологияларға құрмет көрсетуді, бейбітшілік пен өзара түсіністікті алға тарту керек.
Үшіншіден, қоғамда азаматтық құқықтар мен еркіндіктерді қорғау маңызды. Әрбір адамның өз көзқарастарын білдіруге құқығы бар, және бұл құқықтарды қорғау үшін заңдар мен нормалар қажет. Қоғамда толеранттылықты қалыптастыру үшін заңнамалық деңгейде, сондай-ақ мемлекеттік саясатта кемсітушілікке қарсы шаралар қабылдануы тиіс.
5. Қорытынды
Толеранттылық — қоғамның тұрақтылығы мен дамуының негізі болып табылады. Ол адамдардың бір-біріне құрметпен қарауы, мәдениеттер мен идеологиялар арасындағы үйлесімділік пен өзара түсіністікті қамтамасыз етеді. Толеранттылықтың дамуы тек әлеуметтік бейбітшілік үшін ғана емес, сонымен қатар экономикалық, мәдени және саяси жетістіктерге қол жеткізу үшін де маңызды.
Жоғарыда айтылғандай, толеранттылықтың арқасында қоғам ішіндегі және халықаралық деңгейдегі түрлі шиеленістерді шешуге болады. Бұл ұғым әрбір азаматтың өмір сүру сапасын жақсартуға, қоғамның бірлігін нығайтуға және жаһандық деңгейде бейбітшілікті сақтауға мүмкіндік береді.
Сондықтан толеранттылықты дамыту мен оны сақтау — әрбір адамның және бүкіл қоғамның ортақ міндеті.
Шамуратов Алихан Дилмурадұлы
Ақпараттық түсіндіруді үйлестіру
және діни талдау жұмыстарын
ұйымдастыру бөлімінің теолог маманы