Деструктивті ағымдар — бұл қоғамдағы тәртіп пен тұрақтылықты бұзуға, әлеуметтік және саяси құрылымдарға теріс әсер етуге бағытталған идеологиялық немесе діни, саяси, мәдени қозғалыстар. Мұндай ағымдар көбінесе зорлық-зомбылықты немесе экстремистік әрекеттерді қолданады, өз мақсаттарына жету үшін қоғамдағы түрлі жіктелістер мен қақтығыстарды қоздыруға тырысады. Деструктивті ағымдардың ұлттық қауіпсіздікке әсері өте терең, себебі олар мемлекеттік органдардың жұмысын, қоғамдық тыныштықты, халықтың үйлесімділігін бұзуға әкелуі мүмкін.
Бұл мақалада деструктивті ағымдардың ерекшеліктері мен олардың ұлттық қауіпсіздікке тигізетін әсерлері қарастырылады.
- Деструктивті ағымдардың негізгі сипаттамалары
Деструктивті ағымдар әртүрлі бағыттарда дамуы мүмкін, бірақ олардың жалпы ерекшеліктері мыналар:
1.1 Идеологиялық экстремизм
Деструктивті ағымдар көбінесе біржақты идеологияға негізделеді, бұл идеология қоғамның қалыпты дамуына кедергі келтіреді. Олар өздерінің дүниетанымдық көзқарастарын әртүрлі жолдармен күштеп енгізуге ұмтылады, көбінесе зорлық-зомбылық немесе әлеуметтік бүліктер арқылы.
1.2 Діни экстремизм
Діни деструктивті ағымдар — діннің шектен шыққан немесе радикалды интерпретациясымен байланысты қозғалыстар. Мұндай ағымдар дінді қоғамның негізгі құндылықтары мен заңдарынан жоғары қояды, бұл қоғамдағы тыныштық пен қауіпсіздікке қауіп төндіреді.
1.3 Саяси радикализм
Деструктивті саяси ағымдар қоғамның саяси құрылымын өзгертуге ұмтылады, кейде күш қолдану арқылы. Олар көбінесе билікке қарсы әрекет етіп, қоғамдағы тұрақтылықты бұзуды мақсат етеді. Мұндай қозғалыстар қоғамдық тәртіпті бұзу арқылы экономикалық және саяси дағдарыстарға әкелуі мүмкін.
1.4 Әлеуметтік радикализм
Әлеуметтік радикализм негізінен белгілі бір әлеуметтік топтардың немесе әлеуметтік топтар арасындағы теңсіздікке қарсы бағытталған. Бұл ағымдар көбінесе «құқығымызды қорғау» деген ұранмен әрекет етеді, бірақ олардың әдістері қоғамдағы тұрақтылықты бұзуға әкелуі мүмкін.
2. Деструктивті ағымдардың ұлттық қауіпсіздікке әсері
Деструктивті ағымдардың ұлттық қауіпсіздікке теріс әсері әртүрлі салаларда көрініс табады. Олар тек мемлекеттік органдар мен қауіпсіздік күштеріне ғана емес, жалпы қоғамға да қатер төндіреді. Бұл әсерлерді бірнеше аспектілерде қарастыруға болады.
2.1 Қоғамдық тыныштықты бұзу
Деструктивті ағымдар көбінесе әлеуметтік шиеленістерді, этникалық және діни қақтығыстарды өршітуге ықпал етеді. Олар қоғамдағы әртүрлі топтардың арасында алауыздықты тудырып, этникалық немесе діни топтар арасындағы байланыстарды бұзады. Бұл жағдайда халық арасында сенімсіздік туып, қоғамдық тыныштық бұзылады. Қоғамдағы тұрақтылықтың бұзылуы өз кезегінде экономика мен әлеуметтік инфрақұрылымға да кері әсер етеді.
2.2 Экстремистік әрекеттер мен терроризм
Деструктивті ағымдар көбінесе экстремистік әрекеттер мен терроризмге қолдау көрсетеді. Бұл әрекеттер азаматтар мен билік өкілдеріне қарсы жасалуы мүмкін. Мұндай жағдайлар ішкі тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздікті қатерге төндіреді, өйткені терроризм мен экстремизм қоғамдағы қорқыныш пен белгісіздікті арттырады, сондай-ақ мемлекеттік құрылымдарға сенімсіздік тудырады.
2.3 Құқықтық жүйенің әлсіреуі
Деструктивті ағымдардың әсері құқықтық жүйеге де кері әсер етуі мүмкін. Олар мемлекет пен қоғамның заңдарын бұзу немесе өздерінің идеологиясына сәйкес заңдар мен ережелер енгізуді талап етуі мүмкін. Бұл қоғамдағы құқықтық тәртіптің әлсіреуіне, мемлекеттің басқару жүйесінің төзімділік деңгейінің төмендеуіне әкеледі. Заңның үстемдігі мен құқықтық тәртіптің сақталуы — ұлттық қауіпсіздіктің басты кепілі.
2.4 Экономикалық дағдарыстар
Деструктивті ағымдар қоғамдағы тұрақтылықты бұзып, экономикалық дағдарыстарға әкелуі мүмкін. Әлеуметтік, саяси және экономикалық жүйелердің бұзылуы инвестициялар мен экономика… экономикалық өсуге зиян тигізеді. Бұл өз кезегінде жұмыссыздық, инфляция және экономикалық қиыншылықтарға алып келеді.
2.5 Мемлекеттік басқару мен саяси тұрақтылықтың бұзылуы
Деструктивті ағымдар мемлекеттік басқарудың тиімділігін төмендетуге, саяси тұрақтылықты бұзуға ықпал етуі мүмкін. Қоғамдағы әлеуметтік наразылықтар мен саяси партиялар арасындағы қақтығыстар биліктің әлсіреуіне, мемлекеттік органдардың жұмысында хаосқа әкеледі. Бұл ұлттық қауіпсіздікті тікелей қатерге төндіреді.
3. Деструктивті ағымдардың алдын алу және оларға қарсы күрес шаралары
Деструктивті ағымдармен күресу үшін кешенді және жүйелі шаралар қабылдау қажет. Бұл шаралар қоғамдық, құқықтық және саяси деңгейде жүзеге асуы тиіс.
3.1 Білім беру мен ақпараттық кампаниялар
Деструктивті ағымдармен күресудің ең тиімді жолдарының бірі — білім беру. Жастарды радикализацияға қарсы тәрбиелеу, қоғамда толеранттылықты және құқықтық сананы қалыптастыру маңызды. Сондай-ақ, ақпараттық кампаниялар арқылы қоғамды деструктивті идеологиялардан сақтандыруға болады.
3.2 Құқықтық шаралар
Мемлекет деструктивті ағымдардың қызметіне құқықтық негізде тосқауыл қоюы тиіс. Бұл экстремистік ұйымдарды заңды түрде тыйым салу, радикалды әрекеттерге қатысушыларға қатаң жаза қолдану, сондай-ақ терроризм мен экстремизмнің алдын алу шараларын күшейтуге бағытталған заңнаманы қабылдауды қамтиды.
3.3 Қоғамдық диалог және үйлесім
Қоғамдағы түрлі топтар арасында өзара түсіністік пен бейбітшілік орнату үшін диалогты дамыту өте маңызды. Қоғамдық ұйымдар мен мемлекеттік институттар арасында ашық пікір алмасу, этникалық және діни топтар арасындағы қарым-қатынасты нығайту керек. Осы арқылы радикалды ағымдардың таралуына қарсы тұруға болады.
Деструктивті ағымдар ұлттық қауіпсіздікке үлкен қауіп төндіреді, өйткені олар қоғамдағы тұрақтылықты бұзып, саяси, әлеуметтік, экономикалық жүйелердің әлсіреуіне әкеледі. Бұл ағымдарға қарсы тиімді күрес үшін мемлекет пен қоғам бірге жұмыс істеуі тиіс. Толеранттылықты дамыту, білім беру бағдарламаларын жүзеге асыру және құқықтық шараларды күшейту арқылы деструктивті ағымдардың таралуын шектеуге болады. Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін мұндай идеологияларға қарсы тұру — әрбір азаматтың ортақ міндеті.
Әбдіманап Нұрхан Нұртасұлы
Ақпараттық түсіндіруді үйлестіру
және діни талдау жұмыстарын
ұйымдастыру бөлімінің теолог маманы